Юралмаган төшләр
Ак күбәләк
Мин сагынган йортның чаршаулары зәңгәр,
Зәңгәр бизәкләрдән көн агыла талгын.
Утсыз тәрәзләргә, төнге пәрдәләргә
Борылам да карыйм, борылам да тагын…
Кашагага сонган орчык төсле менә
Кыбырсый да күңел, ашкына да тына.
Тәрәз төбендәге сулган яраннарга
Канатлары таплы ак күбәләк куна.
Ул адашкан, ахры. Утсыз тәрәзләрнең
Яктысы та соры, сулышы да салкын.
Шушы тәрәзләрдән шушы дөньялыкка
Ак күбәләк төсле балачагым бакты.
Сизгер сайгаклардан вакыт уза сыкрап,
Өстәлдә өч касә – кул җылысын җуйган.
Үзен-үзе кочып, кабат кырлач көтә
Сәке түрендәге иске сырган юрган.
Йортның ишегенә тотка куйган кешем –
Каенлыкта ташка чүкеп уйган исем.
Бабам кочагына сыенырга ымсып,
Җанда сызлап торган үксез сөю хисе…
Мичтә тәгәрәткән кайнар көлчә исе,
Әкиятле кичләр, кәгазь-каләм исе.
Әбкәм күзләрендә туган туфрак төсе,
Җан ярасы төсле, күз карасы төсле.
Еллар арты еллар, гомер арты гомер
Шартлап ава җиргә, кара туфрак кочып.
Вакыт күзен төртеп нидер көтә төсле
Кашагада калган иске җитез орчык.
Зәңгәр чаршаулардан чор агыла талгын,
Шушы үксез йортка әйләнәм дә кайтам.
Салкын тәрәз төбе. Сулган яран гөле.
Канатлары таплы ак күбәләк ята.
* * *
…Җыерчыклы җылы кулларына
Елышкан күк иде пычкы сабы.
Әйдүк, кызым, диеп ымлады ул,
Иярдем мин – тугыз яшьлек сабый.
Ике яклы кул пычкысы белән
Ипләп кенә икәү агач кистек.
Дөнья түп-түгәрәк сыман иде,
Түп-түгәрәк үзе, үзе китек…
Сөйләшмәдек. Агач пышылдады.
Ишетмәдек – сабый белән карый.
Дөньялыкка тын җылысын бөркеп,
Өстебездә көзге кояш карый.
И сөйләде мыжык зарын агач,
Тирәбездә көмеш тоҗыр очты.
Бүрәнәнең зарын тыңлап кына
Кисә бирде ике яклы пычкы.
«Сөйләр сүзең көмеш булса мәгәр,
Дәшми торуларың – алтын, балам…»
Әбкәй алдан атлый, мин артыннан
Чыбык-чабык җыеп, тыңлап барам.
Морҗалардан күтәрелде төтен,
Дөньялыкка эңгер-меңгер иңде.
Сүз сөйләүче күп тә, тыңлаучы аз.
Тыңлыйк әле бераз, дисәм инде…
* * *
Кучкарында шырпы торыр иде,
Чыра телер иде балта белән…
Гомерем буе туңам.
Гомерем буе
Мин шул җылы йорттан кайтып киләм.
Йолдызларга багар өчен генә
Мин дөньяга чыккан идем кебек.
Йолдызлары бозлы икән, әбкәм,
Учларымда бетте алар эреп.
Мин кемнәрнең эзләренә басам,
Минем эздән кемнәр дөнья даулый,
Гасыр тузанында ауный-ауный
Кемнәр таңда йолдызларны аулый?..
Юллар ерак икән, дөнья фани,
Кырлач кергән төннәр озак икән.
Йолдызларын күрдем, юллар үрдем,
Кайтыйм дисәм, яшәү – тозак икән.
Йолдызлары учларымда эри,
Күкрәгемдә дөрли дөнья өне.
Төшләремдә күреп уянам мин
Ап-ак бусагалы ятим өйне.
Мин ул йортка гомерем буе кайтам,
Гомерем буе туңам, салкын монда.
Чыра телеп калдыргандыр әбкәм
Һәм шырпысы бардыр кучкарында…
Чыбыркы
Иркә малайлары йоклый әле
Җиңгиләрнең, күрше апаларның.
Агыйделдән кояш күтәрелә,
Кояш күтәрелә әнә тагын.
Күзләремнән йокы сөреме дә
Таралмаган килеш атлап барам.
Үзем атлыйм, үзем ярымчабам,
Юк, ярамый, соңга калмам, калмам!
Чыбыркымның сабы йомшак кына
Капкаларга шакып-сугып куя.
Сөт исенә ябынып, таңгы авыл
Көтүлеккә сыерларын куа.
Кайсы җиңги тиргәп каладыр да,
Кайсы авырсулап ала бугай.
Кайбересе, көндәгечә инде,
Бераз гына йоклап кала – була.
Усал җиңгиләрдән сыерларын
Азат итеп, ары алып китәм.
Ияк кагып кына сәлам биреш,
Безне көмеш чыклы җәйләү көтә.
«Сул аягың җиргә ныклап терә,
Чыбыркыңны уң кулыңа, ипләп…»
Көтүлектә шартлый кыюсыз чаң,
Галәм хәтеренә аваз киртләп.
Тагын, тагын… Елан төсле ыслап
Чиелдатып шартлый чыбыркым ла.
Мин җәйләүдә. Мин көтүче бүген.
Әткәм чыбыркысы – минем кулда!
Суырылып кала кылган-үлән,
Сыдырылып кала иртәнге күк,
Мең нур булып чәчри садә чыклар…
Ул таңнарны мәңге онытмам күк.
«Аягыңны җиргә ныклап терә,
Җиргә таян, каты басып йөре».
Чыбыркысы бүген минем кулда,
Мин – җиһанның бүген бердәнбере!..
Мәхлук сыерлар да мөлдерәмә
Сынап карый сыман. Җәйге челлә.
Тау итәге тулып җиләк пешә,
Күк түренә тургай җырын элә.
…Аңа кадәр, аннан соңгылары –
Бер төш кенә гүя, бер саташу.
Тугай буйлап мин чыбыркы эзлим,
Үзәгемдә кайный кыргый ярсу.
Агыйделдән кояш һаман шулай
Күтәрелеп, түбән тәгәридер.
Мин күптәннән инде җәйләвемнең
Чык уяткан бердәнбере түгел.
«Сул аягың белән ныклап терәл,
Уң кулыңа нык тот чыбыркыңны…».
Чәчрәп оча төнге бимазалар,
Бу – яшәүнең иң газизе, чыны.
Аңа кадәр, аннан соңгылары –
Җәйләүләрнең иркә чыгы сыман.
Көтү көткән үксез үзәнемдә
Сагышларны тышауларлык томан.
Җәйге яңгыр
Болыннардан күксел күкрәү узган,
Соңгы тамчы тетри өрәңгедә.
Кичкырынлап яуган яңгырдан соң
Җәйләүләрдән күккә күтәрелә
Җир сулышы, җир җылысы, тыны.
Яшим дисең икән – яшә генә,
Бу – тормышның иң самими җыры.
Яңгырдан соң, җәйге яңгырдан соң,
Ерганаклар һәм чиләкләр тулып,
Изрәп ята әле бая гына
Күктә йөзгән ак канатлы болыт.
Яшим дисәң, яшә иркен сулап.
Һавасы соң – юкә балы сыман!..
Кипкән икмәк тотып, күрше карчык
Көтү каршыларга әнә чыга.
«Тәчтәй-тәчтәй» диеп, сөеп кенә
Бөдрә йөнтәс сарыкларын сыйлар.
Буразналы учларында җирнең
Һәр сабые язмышына сый бар…
Тугайлардан күксел күкрәү узган,
Ялгыш эндәшсәң дә өзелер сыман
Өрәңгедә калган өркәк тамчы.
Юкка юкса, дуамал җил тынган.
Җир сыйлана синең сулышыңа,
Җир сөенә синең сулышыңа.
Яңгыр булып ак болытлар ява,
Җир сыена синең булмышыңа!..
Табаннары белән тойсыннар дип,
Чылаткандыр инде чүәкләрен,
Кыз-кыркынның кер бавында калган
Шәлъяулыгын, зәңгәр күлмәкләрен.
Кибәргә дип элгән ак керләрен
Җәйге яңгыр юри чайкап куйган,
Гөл үстергән уңган киленнәрнең
Гөлләренә ак бөреләр уйган…
Күкрәүләре белән узып киткән
Җиләк исле җәйге җылы явым.
Җир сыена сиңа, туфрак көтә
Яңгыр булып кайтуыңны тагын…
Ярат!
Гомер суты – үзәгеңдә
Кайнаган моң агышында.
Алыштырма син ул моңны,
Юк-бар көйгә алыштырма.
Алышына чорлар, җырлар,
Яңа сүзләр, яңа алмаш…
Моңнар сөзгән дала күге
Ак бушлыктай шыр ялангач:
Яңа күкрәү, яшь яшеннәр,
Җете җәйгор көтеп җәйри.
Синең, минем – безнең моңнын
Дәвамына сусап, җаный…
Гомер суты – үзәгеңдә,
Бәгыреңнән саркылган моң.
Яз хәбәрен көтә дөнья
Кырлач-кырлач салкыннан соң.
Яз килерен көтә дала,
Тынына туң йөгерсә дә,
Кайнар учак урдаларын
Кар капларга өлгерсә дә.
Үзәгендә моң тырмаша,
Моң тишелә үлән булып.
Ап-ак күктә кара болыт
Карый җиргә күкрәү тулып…
Менә, менә гөрелтесе
Уятыр да яңгырларны,
Җиргә авар садә моңнар.
Туфрак тибрәр: «Сагынганмын».
Табынганы Күк-Тәңредән
Тере моңнар кайтыр кабат.
Гомереңне язлы итеп
Яратылган өчен ярат!
Гомер суты – үзәгеңдә
Борынгы моң тыпырчына.
Алыштырма ят көйләргә,
Тыңла, сула, яшә, чыда…
Юралмаган
Юралмаган төшләр ява яңгыр булып,
Карлар булып котырына кара төндә.
Бик еракта ут алмаган тәрәзәләр
Юралмаган төшләр булып карап тора.
Каекларга тулып кара-кара кайгы ага
Агыйделнең ак челтәрле куенында.
Ярны ялмап янган учак очкынында
Юралмаган төшләр өне куырыла.
Шатлык булып кабат балкый таң йолдызы,
Чыклар тулып чәчри назы җир иркенә.
Кояш пыскый, кояш көйри, кояш яна,
Мәгәр дөрли күк түренә җитеп кенә.
Юралмаган төш юлыннан җир тибрәлә
Галәм буйлап, вакыт буйлап, тузан сулап.
Җир иркендә чаба адәм, юл читендә
Юралмаган төшләр кала дога сорап.
Яшәү диеп исемләнгән бу саташу
Кемнән калган юралмаган төшләр икән?
Юрасалар, юш килер дә,
Баш очыннан
алма кебек
кояш
өзелеп
төшәр
микән?..
* * *
Яз терелә. Җил, сөялеп коймаларга,
Курай өрә, җыру суза үз көенә.
Тәрәзләрне эретмәкче утлы сулыш –
Ут-кояшның кайнар тыны. Яз терелә.
Яз күренә күзләреңдә – яшерәсең,
Яктылыкка булмый түзеп, булмый күнеп.
Моңарчы гел яшәлмәгән сыман җирдә,
Һәр яз саен – тәүге язга кергән кебек.
Тәүге язны күргән кебек. Томырылып
Күккә бага, җиргә бага, илгә бага –
Карашларың яңа төсләр сөзмәк була.
Ә дөньяда сукмак саен – гел ябага…
Язга сусап сәфәр чыккан юлчыларга,
Гөрләвекле язгы урау юллар үреп,
Бик борынгы кояш карый, карый көлеп.
Өр-яңа да, бик иске дә кебек –
Яз терелә…
Шундый кичләр була…
Шундый кичләр була: күкләр ава,
Ява җиргә меңәрләгән йолдыз.
Сүнәр өчен ява, тынар өчен,
Калсын өчен җиргә утлар ялгыз.
Үзәгеннән сына ияләре –
Тибри җирдә сүзсез күләгәләр,
Меңәрләгән йолдыз ява күктән,
Карашларың күккә тисә әгәр.
Йолдыз көлен сибеп сукмакларга,
Вакыт тибри – шундый кичләр була.
Гомер – күмер. Гомер буйларына
Тәрәзләргә ялгыз утлар тула.
Үзәгеннән сына күләгәләр,
Ияләре җирдә, җирдә тына.
Кеше – бары кеше генәдер ул.
Күк йолдызы – бары йолдыз гына…
Кем?
Яуга томырылган аргамакмы,
Кызыксыз бер роман өтереме,
Җир исемле олы зияратның
Дога көткән тузан бөртегеме –
Кем мин?
Кем мин үзем өчен?
Синең өчен?
Көчем җитмәс өермәгә кереп –
Җиргә килеп нәрсә үзгәрттем соң?
Нәрсә үзгәртермен монда үлеп?
Юк, үзгәрмәс кебек,
Шул ук калыр.
Сулышлары гына башка булыр.
Без атлаган сукмак йөзләрендә
Көзге җете яфрак ятып торыр
Язга кадәр.
Аннан кабат, кабат…
Кем мин –
Кояшына, салкынына карап
Түзә белгән шайтан таягымы?
Адәми зат кичерергә базган
Җирге хиссиятнең аръягымы?
Яуга томырылган аргамакмы,
Өнендәге өнсез өметләрме?
Ә Ул үзе кем дип яза икән
Җиргә иңгән безнең кебекләрне?
Кем дип тамга суга бездәйләргә
Туфрак йөзләренә тәү басуда?
Кем мин – Аңа,
үз-үземә,
сиңа?..
Дастан
Әйтәсе сүземне үземчә аңласаң,
Яшәвем – бер дастан.
Ул сиңа тоташкан.
Көзләрне каршылап алмалар баллана,
Гомерләр – моң гына тоташтан.
Алмалар аллана. Көзләрен һәр алма
Туфракка өзелеп төшәчәк.
Бу яшәү – әйләнә. Бөредән алмага
Әйләнә берзаман һәр чәчәк.
Туфракка сыенып, кояшка коенып,
Күкләргә үрелә шытымнар.
Бу яшәү – юмарт ул, һәр җанның түренә
Коярлык суты бар, коты бар.
Үзәгең нык булса, үзеңнең җиреңә
Чатырдап ябышса тамырың.
Көзләрен алмалар балланып коелыр –
Шул булыр югалтыр-табарың.
Җир һаман әйләнә,
Чор һаман әйләнә.
Дәверләр дәвергә бәйләнә.
Әйтәсе сүзеңне оныгың аңласа,
Гомерең бакыйга әйләнә.
Алмалар аллана, алмалар баллана –
Туфракка коелыр, беләсең.
Онытма язларның янәдән киләсен,
Дөньяга чәчкәләр эләсен…
Гомерләр итәсе, туфракка китәсе
Кайтканга өзелеп туфрактан.
Бу яшәү – борынгы бер дастан –
Асылда
Вакытның үзенә тоташкан,
Моң гына, моң гына тоташтан…
Иртәгә
Мин йодрыгым итеп йомарладым
Дәвер таңын, үткән чорлар зарын.
Җаныгызга шундый якын чагым.
Сез белмисез әле, сез белмисез
Бу йодрыкта нинди дәхшәт барын.
Сез тоймыйсыз әле уңга-сулга
Салулаган дәвер арбасында
Тәгәрмәчнең шартлап сынасын да,
Арбагызның беркөн авасын да.
Һавасына, җир-суына инде
Күкерт тәме кергән. Дәвер көтә.
Җаннар тырыпчына. Тамыр тибри.
Вакыт сизри.
Гомер дәвам итә.
Бер йодрыкка йомдым барысын да,
Ул ачылыр беркөн, дәхшәт кубар.
Кемнәр каерылыр? Кемнәр сынар?
Кемнәр калыр? Кемнәр ары узар?
Сез тоймысыз, ахры. Әллә тоеп,
Тоймагандай гына тоеласыз.
Кабатланыр, кайтыр, каергалар –
Һәр дәвернең шундый бер йоласы.
Уңга-сулга салулаган чакта
Сез утырган арба бүгенгедә,
Көчем җитсә иде
Таңга кадәр
Учларымны ачып өлгерергә…
* * *
Җаныма мең гамьнәр тулыша,
Аннары очалар куышып –
Тоталмыйм, тоялмыйм, тыялмыйм!..
Мин кемме? –
Мең гамьнәр куышы.
Мин шушы туфракта туганмын.
Мин шушы кояшка бакканмын.
Кып-кызыл кара кан минем дә
Йөрәгем түреннән аккан моң.
Ул моңнар кемнәрнең җанына
Кагылыр, кагыла, кагылган…
Мин сезгә туп-туры карыймын,
Мин сезнең күзләрдә чагылам.
Мең гамьнәр очырам җанымнан.
Очалар тулышып, куышып,
Ярканат явыдай шом салып,
Көн белән, өн белән сугышып…
Аларның кайларга җитәсен
Мин белмим. Беркем дә белмидер.
Мин бүген яшимен, сулышым
Сезнең дә тынлыкка бәрелер.
Мең гамьнәр куышы күңелем,
Тулам да,
Дөньяга түгеләм.
Мин сезнең күңелгә үреләм.
Сез мине аңлыйсыз,
Мин беләм.
Сәфәр
Ап-ак болыт ага дөнья буйлап.
Кичектерер сәфәрләрең бармы?
Яшәсәң дә ярыйдыр ул юкса
Аямыйча бу дөньялар ярын,
Киртәләрен тоймый!
Сәфәр чыккан
Ак болытка багып бии дөнья.
Башын кырып салып көзге җилгә,
Ак яулыклы карчык карап тора.
Чыгымчылый көннәр, вакыт шаша,
Зырылдатып ала көн камчысы.
Тулып таша гомер, күңелеңә
Мең төчесен сала, мең ачысын.
Ачыттырып күзләреңнән үбә,
Дөнья томалана, сөрлегәсең,
Мәгәр һаман баш очыңда тора –
Кояш төсле тора шул бер рәсем:
Ап-ак болыт уза дөнья буйлап.
Туза төсләр, хисләр, сизгүләрең*.
Болыт куып инде йөгермәссең,
Чал җилләргә ачып изүләрең.
Вакыт чоңгылында чәбәләнеп,
Тынып калыр тиңсез аклык кына.
Каш өстенә кулын куеп әнә
Ак яулыклы карчык басып тора.
Күккә баккан төссез күзләреннән
Вакыт үбә, көннәр тоныклана.
Кичектерер сәфәрләрең юктыр.
Күк йөзендә ап-ак болыт кала…
*Сизгү – интуиция